Astma oskrzelowa jest chorobą częstą, gdyż dotyczy średnio 5-10% populacji, a w niektórych krajach dochodzi do 18%. Większość pacjentów to ludzie młodzi przed 18 rokiem życia, a w połowie przypadków – dzieci do 6 roku życia. Jeśli dodamy do tej pesymistycznej statystyki fakt, że częstość zachorowań na świecie wzrasta, możemy zrozumieć, jak duży problem w medycynie stanowi astma oskrzelowa.

Astma oskrzelowa jest chorobą polegającą na występowaniu przemijających napadów zwężenia światła oskrzeli wskutek ich stanu zapalnego i nad-reaktywności.
Nagłe zwężenie oskrzeli nie wynika tylko z ich skurczów, ale także z obrzęku i wydzielania przez nie gęstej i lepkiej wydzieliny, tworzącej tzw. czopy śluzowe.

Jeszcze do niedawna za najważniejszą rolę w powstawaniu objawów chorobowych uznawano skurcz oskrzeli. Dziś w patogenezie tej choroby większy akcent przesuwa się na obecność przewlekłego stanu zapalnego w obrębie dróg oddechowych. Na bazie tego stanu zapalnego występują zaostrzenia reakcji zapalnej z obrzękiem i skurczem oskrzeli.

Przyczyny i mechanizmy chorobowe
Zachorowania na astmę przypisuje się czynnikom genetycznym, procesom immunologicznym i biochemicznym (tj. biorącym udział w procesie zapalnym) oraz licznym czynnikom środowiskowym, takim jak obecność alergenów. Proces zapalny toczący się na terenie dróg oddechowych jest odpowiedzialny za nadreaktywność oskrzeli na różne bodźce, tj. takie, które u ludzi zdrowych w normalnych warunkach nie wywołują żadnych niepożądanych reakcji. W przypadku astmatyków bodźce te (alergeny) prowadzą do silnego skurczu oskrzeli. Bywa, że nadreaktywność ta staje się tak silnie wyrażona, że oskrzela reagują skurczem nawet na bodźce psychogenne (chory doznaje duszności na samą myśl, że za chwilę zetknie się z alergenem w pomieszczeniu, do którego wchodzi).
Aby doszło do powstania objawów typowej astmy oskrzelowej atopowej, muszą zadziałać mechanizmy immunologiczne: alergen (np. pyłki roślin), stykając się w oskrzelikach oddechowych z pewnymi komórkami stymuluje je do produkcji i wydzielania do krwi przeciwciał (typu IgE). Dzieje się to tylko u ludzi z tzw. skazą atopową, czyli genetyczną skłonnością do tego typu reakcji. Przeciwciała wywołują kaskadę (ciąg) gwałtownych reakcji zapalnych doprowadzających w efekcie do zwężenia światła oskrzeli. Stwierdzono, że mechanizm ten może być nasilony przez inne czynniki niespecyficzne, np. psychogenne (stres). Im bardziej chory boi się napadu duszności, tym szybsza i silniejsza jest sama reakcja chorobowa ze strony organizmu. Dlatego każdy chory na astmę powinien mieć w razie potrzeby łatwą możliwość wezwania pomocy (pogotowie ratunkowe), np. telefon do dyspozycji, gdyż samo poczucie bezpieczeństwa zmniejsza ryzyko występowania ciężkiego ataku choroby.